KİMYASAL ELEKTROPOLİSAJ GENEL BİLGİLERİ
GENEL KULLANIM ALANLARI
1) Rulmanlar
2) Saatler
3) Hassas dişliler
4) Kromdan imal edilmiş profiller, saclar, boru ve teller
5) Kromdan mamül banyo aksesuarları
6) Paslanmaz çelikten mamül çatal, kaşık, çaydanlık, tencere, sağlık sektöründe kullanılan ameliyat aletleri, kırık, çıkık protezleri
7) Denizcilikte kullanılan küpeşte, çapa ve her türü aksesuar
8) Bakır ve prinçten imal edilen her türlü malzemeler
9) Alüminyumdan imal edilmiş her türlü malzemeler
10) Zamaktan üretilmiş metaller üzerinde
11) Demir ve çelik üzerinde
12) Nikel, gümüş ve altın kıymetli metaller üzerinde uygulanabilir.
AVANTAJLAR VE DEZAVANTAJLARI
• Yapılacak parçaların geometrik şekli mekanik polisajla elde edilmesi zor ve çok zaman alıyorsa
• Yapılacak parçaların geometrik şekli mekanik polisajla elde edilmesi zor ve çok zaman alıyorsa
• Bazı parçalar hemen elektro polisaj yapılıp kaplanabilir.
• Çoğunlukla elektro polisaj yapılan parçalar mekanik polisaja göre daha az kararır.
• Mekanik polisaj yapılmış parçalar deformasyona uğrar elektro polisajda olmaz.
• Kaba işlenmiş parçalar, derin çukur çizgileri bulunan iyi temizlenmemiş parçalar iyi elektro polisaj yapılamaz. Bazı bölgeler parlak, bazı bölgeler mat ve aynı kalır.
• İyi bir temizlik ve yağ alma olmazsa olmazlardandır.
• Elektro polisaj yüksek akım yoğunluğunda çalıştığı ve genellikle asidik olduğu için askılar titanyum olmalıdır. Askıların gölge yapmasına dikkat edilmelidir.
• Çok derin oyuklarda ve borularda yardımcı katot kullanılır.
İSTER KİMYASAL PARLATMA, İSTER AKIMLI POLİSAJ AŞAĞIDAKİ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ ÇOK ÖNEMLİDİR.
RA (RMS-RA DEĞERİ)
Yüzey pürüzlülüğünün ölçümlendirilmesidir. İyi bir polisajda olmazsa, olmazlardandır. Kalite buradan başlar.
ÜÇ TİP POLİSAJ BANYOSU VARDIR.
Akımlı ve akımsız polisaj banyolarının en büyük sorunu çözülen metal iyonlarıdır. (ANALİZ ve ARITMA)
• Birinci tip banyoların ömrü uzundur. Denge içinde çalışırlar. Sorun olmaz. (ANALİZ ve ARITMA)
• İkinci tip banyolar denge altında çalışmazlar yine de uzun ömürlüdürler. Çünkü çözülen metal iyonları banyo içinde çok sınırlı miktarda çözülür ve dibe çöker. Analizle idame ettirilir. (ANALİZ ve ARITMA)
• Üçüncü tip banyoların ömürleri kısadır. Çözülebilir metal iyonları elektroliti öyle bir yükler ki tüm çözeltinin tamponlama gereksinimi doğar. (ANALİZ ve ARITMA)
AŞAĞIDAKİ PARAMETRELERE POLİSAJDA DİKKAT EDİLMELİDİR.
1) Nitrik asit kullanılan prosesler yüksek ısı ile çalıştığından çevresel bir felakettir. Denge altında tutulamazlar. Her zaman size polisaj sorunu yaşatır kalite sağlanamaz. Mekanik polisaj ihtiyacı vardır. Devamlı kalite sorunu yaşarsınız.
2) Polisajda banyolarında sabit ısıya (+,- 2 oC) ihtiyaç duyulur. Bunun için yapılırken ısıtma ve soğutma düşünülmelidir. Polisajda devamlı aynı kalite için çok gereklidir.
3) Yüksek sıcaklık ve kısa zaman yerine, uzun zaman ve düşük sıcaklık tercih edilmelidir.
4) ARITMA (RAFİNE VE REJENARASYON VE ÖZEL FİLİTRE)
Kaliteli polisaj kimyasalları çok pahalıdır. Bunun için banyonuza ilave bir sistemle çözülen metal iyonları devamlı alınmalıdır. Polisaj banyonuz devamlı denge içinde çalışır. Analizle ilave edilir. BANYONUZ HİÇ DÖKÜLMEDEN ÇALIŞIR. BU ÇEVRE SAĞLIĞI AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİDİR.
5) AŞAĞIDAKİ PRENSİPLER POLİSAJIN ANA TEMELİDİR.
Banyonuz ister akımlı ister akımsız polisaj banyosu olsun. RA cinsinden değeri ölçümlendirildikten sonra aşağıdaki uygulamalara dikkat edilmelidir.
a) MAKRO PÜRÜZSÜZLÜK (DÜZLEME) RMS-Ra Değeri 1 mikron
Pürüzlerin ısı, kimyasal ve akımla düzeltilmeleridir. Ancak parlaklık için yeterli değildir.
b) MİKRO PÜRÜZSÜZLÜK (PARLATMA) RMS-Ra Değeri 0,01 mikron
Makro pürüzsüzlük (düzleme) yapılan malzemelerin yüzeylerin mikro pürüzlülüğe ihtiyacı vardır. Bu iki tip uygulama çok iyi yapılmadığı zaman yapılan sadece aşındırmadır. Karıncalanma ve kalite sorunu yaşanır.
6) Banyolarda çözülen katot yerine çözülmeyen özel katot tercih edilmelidir.
7) TAŞINMA ve POLARİZASYON
Polisaj banyolarında metaller üzerinden oluşan yapışkan film yoluyla çok miktarda kimyasal kaybı olur. Bunu önlemenin yolu özel katkılardır.
8) Havalandırma ve asit yıkama üniteleri sistemin olmazsa olmazlarındandır.
9) POLİSAJ BANYOLARI SIK ARALIKLARLA ANALİZ EDİLMELİ ve İLAVELER YAPILMALIDIR. BU SİZE HER ZAMAN İYİ BİR KALİTE VE PARLAKLIK SAĞLAR.
YÜZEY TEMİZLEME (YAĞ ALMA)
1) ALKALİ SICAK YAĞ ALMA
2) SOLVENTLE TEMİZLEME
3) ASİTLE TEMİZLEME
Bütün prosesler laboratuvar ortamında kullandığınız alüminyum ve alüminyum alaşımları veya metal cinslerine göre proses kimyasalları ve uygulama şartları test edilip, daha sonra büyük ölçekte kullanılmalıdır.
1) ALKALİ SICAK YAĞ ALMA (50-60oC )
a) Yüzeydeki yağ, parmak izi, oksit katmanlarının alınmasıdır. Bu proseslerde (NAOH) kullanılmaz. Alüminyum malzemelerde sıcaklıkla beraber çalışma şartlarında aşırı aşındırma yapar. Diğer metaller için iyi değildir. Bilhassa alüminyum malzemelerde kimyasal ve elektro polisajda istenilen parlaklığın elde edilmesini zorlaştırır.
b) ELEKTRİKLİ SICAK YAĞ ALMA: Aşırı kirli gres yağları, mekanik polisaj ve artıklarını DC akımla ANODİK veya KATODİK olarak temizlenir. Özel kimyasal ile
2) SOLVENTLE TEMİZLEME
Buhar fazında solventlerle yapılan işlemler, KANSEROJEN olduğu için günümüzde pek kullanılmaz.
3) ASİTLE TEMİZLEME
Alüminyum ve alüminyum alaşımları ve diğer metaller göre değişik uygulama prosesleri vardır. Bu prosesler aynı zamanda nötrleme ve smut banyoları olarak kullanılabilir.
ANALİZ ÇOK ÖNEMLİDİR.
POLİSAJ BÖLÜMÜ
MEKANİK POLİSAJ
Elle yapıldığı gibi otomatik polisaj makineleri ile de yapılır. Keçelerle ve fırçalarla yapılan polisaj işlemlerinde önce metal yüzeylerinde gözle görülmeyen pürüzler (tümsek ve çukurlar) vardır. Mekanik polisajda bu pürüzler kazınır. Çukur yerler metalin aşınan tozlarıyla dolar. Bu da metalin görünümünü etkiler.
Elle yapılan bu işlemler zahmetlidir ve büyük oranda işçilik ister. Bir sonraki adımda kaplama yapılacaksa polisaj yağlarını temizlemek zordur.
KİMYASAL POLİSAJ (PARLATMA)
Akımlı elektro polisaj kadar mükemmel değildir. Mekanik polisaj ile beraber iyi neticeler elde edilir. Dışarıdan bir akım uygulanmadan alüminyum ve alaşımlarının bir banyo içinde belirli sıcaklıkta tutulup, kimyasalların çözünmesiyle yüzeyin düzeltilip parlatılmasıdır.
Yüzey ve pürüzler tam anlamıyla düzeltilemez. Ancak güzel bir parlaklık elde edilir. Reaksiyon yürüyüşü (akımlı) elektro polisaja benzer, ancak anot ve katot banyoda yoktur. Etkilenen bölge metalin üzerindedir. Anodik bölgeler kimyasal film yardımı ile düzeltilip parlatılır.
Yüksek ısı ile çalışan asetik ve nitrik asitle çalışan prosesler vardır. Nitrik asit ile çalışan banyolar aşırı korozyondan dolayı çevresel bir felakettir. Banyolardaki nitrik asit banyo çalışsın veya çalışmasın azalır. Nitrik asit uçucu bir asittir. Her saat banyoya eklenmelidir. Nitrik asit ayrıca sarı renkte ve zaman zaman kahverengi zehirli bir nitrojen dioksit dumanı oluşturur. Çalışan personel açısından çok tehlikelidir. Çok iyi bir havalandırma ve gaz yıkama ünitesi gereklidir. Tesis korozyonu çok kötüdür.
BUNU KISMEN ÖNLEMENİN YOLU ZAMAN ZAMAN ÖZEL BİR KİMYASAL KATKI İLAVESİDİR.
PARLAK BİR YÜZEY ELDE EDİLMESİ İÇİN KONTROL EDİLMESİ GEREKEN 17 DEĞİŞKEN VARDIR.
Kimyasal polisaj banyoları, polisaj banyolarının 3 tipi olduğu için hızla çözülen metal iyonları kısa sürede banyo işlem yapamaz hale gelir.
ELEKTRO POLİSAJ (AKIMLI)
Uygun ısı, kimyasallar ve DC akımla yapılır. ANOT ve KATOT vardır. Metal yüzeylerinde gözle görülmeyen pürüzleri, çukurları (tepeleri ve vadileri) aynı seviyeye getirme işlemidir. Aynı zamanda yüzeydeki çizgiler alınarak AYNA PARLAKLIĞINDA bir yüzey elde edilir.
Yüksek ve düşük sıcaklıklarda çalışabilir. Düşük sıcaklıklarda zaman uzundur. Yüksek sıcaklıkta zaman kısadır. Dikkatli çalışılmazsa yüzey bozulur. Isınan metalin ve kimyasalların yer değiştirmesi için BARA hareketi veya hava hareketi gereklidir. Her ikisi birden uygulanırsa; aşırı uyarılma olur ve voltaj yükselir. Yüzey bozulur.
Uygun sıcaklık (+,-2 oC), uygun yoğunluk, kimyasal ve akımla güzel neticeler alınır. Yüksek metal miktarı banyonun işlem süresini uzatır ve kalite bozulur. Bunun için ANALİZLE bir kısmı ıskarta edilip yeniden kurulur veya devamlı REJENERASYONLA metal miktarı denetlenir.
1) 1000 serisi alüminyumlar için özel formüllerimiz vardır. SÜPER PARLAKLIK.
2) Çok pürüzlü yüzeyler için özel formüllerimiz vardır.
Elektro polisaj banyolarında aşağıdaki kimyasallarla, değişik sabit ısı, sabit yoğunluk ve değişik akımla alüminyum ve alüminyum alaşımlarında iyi neticeler alınır.
Fosforik, sülfürik, nitrik asit , sodyum potasyum tarterate, sodyum hidroksit, sodyum bisülfat, sodyum sülfat, sodyum karbonat, floborik asit, kromik asit, AgNo3 , ve organikler kullanılabilir.
Yüksek magnezyumlu döküm alüminyum malzemeler ister kokil kalıp ister metal enjeksiyon olsun elektro polisaj banyolarında fazla sorun yaratmaz.
Yüksek silisyumlu malzemeler ister kokil kalıp ister metal enjeksiyon olsun. Silisyum partikülleri sertlik yapar. Elektro polisaj ve eloksal işlemleri sırasında çözülmezler. Bilhassa fosforik veya nitrik asit banyolarında çözülseler bile yüzeyde kalırlar ve akarlı sularla bile giderilemezler. Yüzeyde siyahlık oluşur. Siyahlık elektro polisajı ve eloksalı bozar.
BU KONUDA PİLOT TESİS VE LABORATUVAR ORTAMINDA ÇALIŞMALARIM VARDIR. DENENMELİDİR !
PASLANMAZ ÇELİK YÜZEYLERDE ELEKTROPOLİSAJ
Sadece akımlı elektropolisaj yapılabilir. Akım, ısı, kimyasal değerleri değiştirilerek parlak veya mat yüzeyler elde etmek mümkündür.
Paslanmaz yüzeylerin elektropolisajında, yüzey pürüzlülüğün alınması ve düzeltilmesi dışında dikkat edilmesi gereken pasif yüzeyin oluşturulmamasıdır. Aksi halde lekelenme gözükür. Uluslararası korozyon testi uygulanmalıdır.
Paslanmaz çelikteki bütün bileşenler demir, nikel, krom aynı anda reaksiyona girerek yüzeyde kontrollü bir pürüzsüzleştirme meydana getirir. Aynı anda pasif bir yüzey oluşturur. Bu olay kaliteli yapılan elektro polisajlar için geçerlidir.
Elektropolisaj yüzeylerde herhangi bir özellik gözükmez. Mekanik polisajda çizikler, gömülmüş aşındırıcılar ve parlatma bileşikleri gözükür.
Yüzey pürüzlülüğü ölçüm (RMS-RA) değerleri yüzeyin ne kadar pürüzsüzleşeceği hakkında fikir verebilir. Elektropolisaj kirletici olmayan, parçacık bırakmayan, kirlenmeyen yüzeyler meydana getirir.
PASLANMAZ ELEKTROPOLİSAJIN ÖZEL UYGULAMALARI ve FAYDALARI
Elektropolisaj aşağıdaki endüstri ve uygulamalar tarafından talep edilen düzgün, kolay temizlenen, parlak yüzeyler sağlar. Ayrıca benzersiz bir tutmazlık özelliği ile hijyenik kaliteli yüzeyler elde eder.
Paslanmaz çelik malzemelerin yüzeylerinde, oksitlenme, kirlenme, bakteri, ürün parçacıklarının birleşmesine karşı maksimum direnç sağlar.
UYGULAMALAR
1) BÜTÜN HASTAHANE, TIBBİ VE AMELİYAT EKİPMANLARI
Neşter, pens, testere, makas, kemik ve eklem implantları, protez araçlar. Radyasyona maruz kalıp kirden arındırılması gereken metaller.
2) YARI İLETKENLER
Yarı iletken imalatındaki temiz odalar, buna ait ekipman ve malzemeler.
3) ECZACILIKLA İLGİLİ MALZEMELER
Dağıtım sistemleri, filtreler, süzgeçler, tanklar, soğutma sargıları, ısı esanjörleri, bunların mikro biyolojik veya diğer kirlenme durumlarında
4) PETROL VE DOĞALGAZ ARAMALARI
Kuyu dibi ekipmanları, borular, pompalar, vanalar ve birçok deniz teçhizatında.
5) GIDA VE İŞLETMELER
Mutfak araç ve gereçleri, süt, gıda işleme ekipmanları
6) SU ARITMA
Borular, arıtma ve destilasyon endüstrileri, filtreler, elektrikli süzgeçler ve pompalar
7) KAĞIT ENDÜSTRİSİ
Su, hamur taşıyan borular ve hamur kazanları
8) DENİZCİLİK SEKTÖRÜ
Her türlü küpeşte ve ekipmanlar
9) PASLANMAZDAN İMAL EDİLMİŞ MALZEMELER
Rulo sac, rulo zincir, kangal teller, paslanmaz çelikten imal edilmiş makine ve ekipmanlar. Çelik konstrüksiyon olarak imal edilmiş her türlü malzemeler.
PASLANMAZ ÇELİKLERİN ASİTLE (DEKOPAJ) TEMİZLEME İŞLEMLERİ
Paslanmaz çelik yüzeyleri kendini onarma özelliğine sahiptir. Şeffaf pasif tabaka yeterli oksijenle kendi kendini yeniler.
Paslanmaz çelikler kaynak işlemleri esnasında koruyucu gaz kullanılsa bile bir kabuk tabakası oluşur. Keza ısıl işlem gören paslanmazlar da ince bir tabaka (tuful) oluşur. Yüzeylerin bozulmadan asitle temizlenmesi lazımdır.
Bu konuda değişik asit uygulamaları vardır. Asitle temizleme yapılmadan önce yüzeylerdeki yağların alınması çok önemlidir. Daha sonra da iyice yıkanıp durulanmalıdır.
Bir sonraki işlem pasif yüzey (pasivasyon) oluşturma işlemidir. Pasivasyon paslanmaz çelik yüzeylerde krom tabakası oluşturma işlemidir. Asitle temizleme ile pasivasyon karıştırılmamalıdır. Bu sayede paslanmaz çelik yüzeyleri havadaki ve sudaki oksijenle etkileşerek pasif yüzey oluşturur ve korozyona mani olur.
Paslanmaz çelikler ister asitle temizlenip pasif hale gelir, ister elektropolisaj yapılır. Mutlaka uluslararası korozyon testinden geçirilerek pasif yüzey oluşumu izlenmelidir.
Çok büyük kazanlar, tanklar, paslanmaz malzemeler hangi kalitede olursa olsun; bulundukları yerlerde veya arazi ortamında yağları alınıp, seyyar bir akım verici ile anot ve katot ortamı sağlanarak kaynak yerleri ve yüzey temizlenir. Bundan sonra suyun ve havanın oksijeni ile demir lekeler ve kirlilik yok olur.
BAKIR VE ALAŞIMLARI (PRİNÇ)
Bakır ve alaşımları kimyasal polisaj (parlatma) yapılır. Güzel bir parlaklık kazandırılır. Ancak yüzeydeki izler tam olarak yok edilemez. Bu konuyla alakalı olarak kendime ait iki formül ve uygulamaları vardır.
Kimyasal polisaj uygulanan malzemeler daha sonra ısıl işlem yapılıyorsa lekelenme oluşur. Bu duruma ait uygulamalarla lekeler yok edilir.
ELEKTROPOLİSAJ
Bakır ve alaşımları (pirinç) elektro polisaj yapılabilir. Yüzeydeki bütün izler yok edilir ve güzel bir parlaklık kazandırılır.
Ancak elektro polisaj yapılacak malzemelerin RA-RMS pürüzlülük değerlerinin bilinmesi çok önemlidir. İşlemler buna göre yapılmalıdır.
ZAMAK ELEKTRO POLİSAJI
Bu alaşım çinko-alüminyum ihtiva eder. Yüzeyde gözle gözükmeyen pürüzlü bir yapıdadır (sünger gibi delik deşik). Yağ alma bakır banyolarına kadar çok dikkat edilmeli. Yoksa kirlilik taşır. Sadece akımlı elektro polisaj yapılabilir.
BUNA AİT DEĞİŞİK FORMÜL (KİMYASAL) UYGULAMALAR VARDIR.
ZAMAK UYGULAMALARINDA POLİSAJ BANYOLARININ GENEL ÇALIŞMA PRENSİPLERİ GEÇERLİDİR.
DEMİR-ÇELİK ELEKTRO POLİSAJI
Sadece akımlı polisaj yapılabilir. Karbon çelikleri çeşitli fazlar içerdiklerinden polisajı genellikle güçtür.
Genellikle oldukça iyi elektro polisaj yapılabilir. Boru malzemelerde sonuçlar çok iyidir. Proses adımları paslanmaz polisajına benzer.
DEMİR- ÇELİK UYGULAMALARINDA POLİSAJ BANYOLARININ GENEL POLİSAJ ÇALIŞMA PRENSİPLERİ GEÇERLİDİR.
NİKEL – GÜMÜŞ – ALTIN ELEKTRO POLİSAJI
Sadece akımlı polisaj yapılır. Bu kıymetli metaller için sisteminiz ARITMA (RAFİNE – REJENERASYON) olmadan düşünülmemelidir. Çözülen metal iyonlarının geri kazanılması çok önemlidir.
Şahsıma ait formül ve (kimyasal) uygulamalar vardır. Gümüşte, saf gümüşle kaplanmış gümüş arasındaki formül değişiktir.
NİKEL – GÜMÜŞ – ALTIN UYGULAMALARINDA POLİSAJ BANYOLARININ GENEL ÇALIŞMA PRENSİPLERİ GEÇERLİDİR.
TİTANYUM (ELEKTROPOLİSAJ)
Titanyum malzemeler sadece elektropolisaj yapılabilirler. Ayrıca renklendirme işlemleri vardır. Bu konuda kendime ait formül ve uygulamalar mevcuttur.
